Oekraïne en China: waarom is er stilte over de hulpovereenkomst tussen de twee landen?

Berlijnse krant Oekraïne en China: waarom is er stilte over de hulpovereenkomst tussen de twee landen? Frank Sieren • 2 uur • 4 minuten leestijd Het is geen geheim en wordt toch doelbewust genegeerd: het ‘Verdrag van Vriendschap en Samenwerking tussen de Volksrepubliek China en Oekraïne’ (VRC: Volksrepubliek China). Ruim tien jaar geleden heeft de Volksrepubliek China zich ertoe verbonden Oekraïne te steunen in geval van een aanval op zijn soevereiniteit. Het document werd op 5 december 2013 ondertekend door Xi Jinping en de toenmalige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj. Toch praat niemand er vandaag over. Niet Peking. Niet Kiev. Ook de rivalen in Washington leggen de vinger niet op de wonde. En als Washington zwijgt, zwijgt Brussel ook. Enkele weken later, in februari 2014, vluchtte Janoekovitsj via de Krim naar Rusland vanwege de onrust in Kiev. Onmiddellijk daarna werd hij door het Oekraïense parlement uit zijn ambt ontheven, ook al was die mogelijkheid niet voorzien in de Oekraïense grondwet. Het verdrag met China blijft geldig tot 2038. Het werd voor 25 jaar getekend en dwingt Peking om Oekraïne zonder enige mitsen en maren te steunen. “De Chinese zijde steunt de Oekraïense beleidsinspanningen om de eenheid en territoriale integriteit van Oekraïne en aanverwante kwesties te beschermen”, aldus de tekst. Destijds was Peking duidelijk meer bezorgd over de bescherming van Janoekovitsj tegen het Westen dan tegen Poetin. Enkele dagen voor de ondertekening van het Chinees-Oekraïense verdrag, op 21 november 2013, stopte de regering in Kiev met het sluiten van het associatieverdrag met de EU. Dit gebeurde in het belang van Vladimir Poetin, die Oekraïne met sancties onder druk had gezet. Aan de andere kant had Peking er geen belang bij dat Oekraïne onder een te nauwe Russische invloed zou komen te staan. Kiev leverde wapens die China niet van Poetin kreeg, zoals een oud vliegdekschip en 's werelds grootste militaire hovercraft. Het vliegdekschip opereert sinds 2012 voor de Chinese marine onder de naam Liaoning, de eerste Zubr-klasse LCAC-hovercraft met een gewicht van meer dan 550 ton sinds mei 2013. Janoekovitsj en Xi ondertekenen in 2013 een bilaterale samenwerkingsovereenkomst. Kiev zou ook meer graan moeten leveren om de afhankelijkheid van China van de VS te verminderen. In 2013 verzorgden de VS meer dan 90 procent van de Chinese graanimport – een waarde van 1,25 miljard dollar. In 2021, het jaar vóór de Russische aanval, leverde Oekraïne ongeveer een derde van zijn maïs aan China, iets meer dan aan de EU en met een totale waarde van bijna twee miljard dollar. Tegelijkertijd diende het verdrag tussen Kiev en Peking om de Taiwan-kwestie in de geest van Peking te versterken: “Oekraïne steunt het beleid van de Volksrepubliek China op het gebied van kwesties van eenwording en territoriale integriteit.” Oekraïne erkende “dat er maar één China is in de wereld en dat de Volksrepubliek China de enige legitieme regering is die China vertegenwoordigt; Taiwan is een onlosmakelijk onderdeel van China.” In ruil daarvoor stemde China ermee in de soevereiniteit van de Oekraïners te beschermen. Een veiligheidsgarantie van president Xi zelf, ondertekend een jaar voordat Vladimir Poetin de Krim annexeerde. De Oekraïense president Volodymyr Zelenskyj zou Xi eigenlijk elke dag aan zijn verplichting moeten herinneren. Maar Zelenskyj ziet Peking meer als een bemiddelaar met grote invloed op Poetin dan als een beschermende macht. Zelenskyj wil zich ook nauwer aan Europa en de NAVO binden. Voor hem zijn de onlangs gestarte toetredingsonderhandelingen met de EU een belangrijke stap. De Chinese veiligheidsgarantie past niet in het concept. Kiev wil het contract met China echter niet beëindigen. Dat zou op zijn beurt Peking afkeuren, en Zelensky heeft Xi nodig als bemiddelaar. China is het enige grote land dat zowel door Kiev als Moskou als bemiddelaar wordt erkend. Peking, met de Brics-staten erachter, zal waarschijnlijk een centrale rol spelen in de vredesonderhandelingen. De Amerikanen zouden met het verdrag tenminste druk kunnen uitoefenen op Peking. Het document past echter ook niet in hun machtstactiekenconcept. Het verhaal van twee machtige, autoritaire staten, Rusland en China, die samenzweren tegen het vrije Westen is het sterkere, overtuigender verhaal. Vervelender is de verwijzing naar het contract. Het is al moeilijk genoeg om het verhaal in stand te houden zoals het is, aangezien niet alleen China Rusland steunt, maar ook democratieën als India en Brazilië en de Brics+-leden als geheel. In het Westen werkt het verhaal nog steeds. Niet meer in het Mondiale Zuiden. Ook Brussel laat zich door dit verhaal leiden. Berlijn ook. Is Berlijn überhaupt op de hoogte van het contract, dat nog steeds op de officiële Oekraïense lijst van contracten met China staat?